Öz düzenleme en temelde zorlandığımız bir durum karşısında kendini yatıştırabilme, sakinleştirebilme veya bir hedef uğruna dürtülerimizi erteleyebilme, bekleyebilme gibi becerilerimize verilen genel bir isimdir. Duygu regülasyonu olarak da tanımlanan öz-düzenlemenin temel basamağı kişinin kendi duygularının farkında olması ve zaman zaman zorlayıcı olabilecek duygularla kalabilmesi, kendini yatıştırabilme ve duygusunu düzenleyebilme becerisidir. Öz-düzenleme; yaşamımız boyunca bizlere yön veren, hedeflerimize ulaşma noktasında kendimizi duygusal, düşünsel ve dürtüsel olarak bilinçli veya bilinç üstü süreçlerle yönettiğimiz bir anlamda motive olduğumuz, stresimizi kontrol altına aldığımız, kendimizi doğru ve mutlu yönetme becerilerimizdir. Çocuk gelişiminde öz-düzenleme ise oldukça önemli bir konudur. Çünkü çocukluk yaşantılarımız, çocukluk deneyimlerimiz ve öğrenimlerimiz; yetişkinlik dönemlerimizin temelini oluşturur. Çocukluk yıllarında edinilen bu beceri; duygusal zeka, sosyalleşme, iletişim, akademik beceriler ve kişinin kendisi ve çevresi ile güvenli, sağlıklı ilişkiler kurabilmeleri gibi pek çok alanda da faydalı olmaktadır.
Çocuk Gelişiminde Öz-Düzenleme Nasıl Sağlanır?
Öz-Düzenleme aslında yaşamın tam içindedir. Doğal ortam adında tabir ettiğimiz alanda, çocuklar bu gelişimi elde ederler. Özellikle küçük yaş çocukları için kendi dürtüleri üzerinde hakimiyet kurabilmeleri oldukça zorlayıcıdır. Öz düzenleme becerisini temelde bakım veren ebeveynden öğrenirler. Anne babanın kendi kendisini zorlayan bir konuda nasıl sakinleştiği, yatıştırdığı yani kendi öz düzenleme becerisi hem çocuğuyla ilişkisinde onu nasıl yatıştırdığını hem de modelleme yoluyla çocuğun taklit ederek kopyalayacağı bir beceri olacağı için anne babanın öz düzenleme kapasitesi çocuk için çok önemli bir nokta oluşturur. Doğal ve doğru beslenme, yeterli ve kaliteli uyku, denizde yüzmek, doğa yürüyüşleri gibi aslında olması gereken yaşam stili; çocukların öz-düzenleme sağlama yetilerine olumlu katkılar sağlar. Kaygı ve stresten uzak, sevgi ortamı içerisinde büyüyen çocuğun; öz-düzenleme becerilerini geliştirebilmesi çok daha kolaydır. Çocukla kurulan sıcak iletişim, sevgi, sarılma, öpme gibi duygusal temaslar, güven, tutarlılık, sınır koyma gibi kriterler; öz-düzenleme becerileri üzerinde olumlu etkiler sağlar.
Ebeveynlerin Öz-Düzenleme Becerileri Üzerindeki Olumsuz Etkileri
Ebeveynler, farkında olmadan dünyayı yeni anlamlandırmaya çalışan çocukları üzerinde olumsuz bazı etkilere sahip olabilirler. Bunların konumuz olan öz-düzenleme becerileri üzerine de etkileri muhakkak görülmektedir. Aşağıdaki durumlar, çocukların öz-düzenleme becerileri üzerinde olumsuz etkiler bırakabilir.
– Baskıcı, gergin otoriter bir aile.
-Kaygılı, kendini yatıştırma becerisinden uzak ebeveyn.
– Ebeveynlerin birbiriyle zayıf iletişimi.
– Kontrolsüz aile yapısı.
-Çocuğun her şeye ailesi tarafından kolay ulaşabilmesi.
– Çocuğa sorumluluk verilmemesi veya sorumluluklarını ebeveynlerinin yerine getirmesi.
– Çocuğun güçsüz olduğunun vurgulanması.
– Çocuğun fikirlerini, düşüncelerini açıklamasına müsaade etmemek veya alay etmek.
– Çocuğu başkalarının yanında küçük düşürmek.
Ebeveynlerin sağladığı yukarıdaki negatif ortam ile kalitesiz uyku, yanlış beslenme, doğa ile vakit geçirememe gibi faktörler de; çocukluk yıllarında öz-düzenleme zayıflığı konusunu gündeme getirir. Bu durum, hem çocukluk hem de yetişkinlik yılları için psikolojik sorunlar anlamında risk faktörü haline gelmektedir. Ayrıca genetik faktörler de öz-düzenleme becerileri üzerinde etkilidir. Ailede depresyon, anksiyete bozukluğu öyküsü olan bir çocuk; bu psikolojik rahatsızlıklara yatkınlığı sebebiyle öz-düzenleme becerileri noktasında zorluk yaşayabilir. Böyle durumlarda özellikle çocuk yaşta destek almak, hem şimdiki yaşların güzel geçmesini sağlayacak hem de gelecek yıllarda kendinden emin ve güvenli bir yaşam inşa edebilmesine yardımcı olacaktır.
Öz-düzenleme veya çocuk psikolojisi konusunda bir uzmana ihtiyacınız varsa www.psikolojiantalya.com adresinden, +90 555 101 51 15 veya +90 552 606 22 26 telefon numaraları üzerinden bizimle iletişime geçebilirsiniz.